Romanes er morsmålet til romane og har status som nasjonalt minoritetsspråk i Noreg. Bildeordboka blir ein av svært få skriftlege ressursar på romanes.
– Bildetema er ei digital bildeordbok med lyd som er gratis og fritt tilgjengeleg for alle. Til no finst Bildetema på 26 ulike språk. Vi er veldig glade for at han blir tilgjengeleg også på romanes, fortel Line-Marie Holum som leier arbeidet med bildeordboka hos NAFO.
Sjå bildetema på romanes (nybildetema.oslomet.no).
Viktig for romsk identitet
Romane har klart å bevare språket sitt trass i langvarig undertrykking og marginalisering. Dei fleste vaksne romar meistrar både romanes og norsk, men heime snakkar familiane stort sett berre romanes.
– Vi synest det er viktig å fremme, bevare og utvikle romanes som språk. Det er ein rett ein har som nasjonal minoritet, og språket er ekstremt viktig for romsk identitet, fortel Balder Hasvoll som er rådgivar for organisasjonen Romano kher.
Romano kher er eit romsk kultur- og ressurssenter som blei oppretta i 2018 som ein del av den statlege oppreisinga til romene.
Romanes er eit hovudsakleg munnleg språk, og i Noreg finst det få skriftlege ressursar på språket. Ei gruppe frå Romano kher har hatt hovudansvaret for omsettingane i Bildetema med hjelp frå lingvisten Rolf Theil og det svenske språkrådet. Lyden i Bildetema på romanes er lest inn av Angel Jansen.
Gir tryggleik i møte med skolen
Omsettinga av Bildetema til romanes blei finansiert av Utdanningsdirektoratet etter eit initiativ frå Skolelostenesta. Skolelostenesta har funne omsettarane og lydinnlesarane som har jobba med prosjektet.
Skolelostenesta er ein ekstraressurs for romske elevar i møte med skolen. I Skolelostenesta arbeider både mediatorer med romsk bakgrunn som kan snakke romanes og lærarar med kunnskap om romsk levevis.
– Ein ressurs som Bildetema kan gi ein viktig tryggleik i samband med skolestart. Då kan elevane på ein enkel måte lære seg nokre viktige ord på norsk, som for eksempel bok, blyant og klasserom. Omgrepslæring med bildestøtte kan vere ein god metode for å lære eit nytt språk, fortel Solbjørg Mikkelsen som er koordinator for Skolelostenesta.
– Lærarar kan også lære seg nokre ord på romanes. Dette kan bidra til å bygge tillit, skape tryggleik og bryte nokre barrierar. Å begynne på skolen er ein stor overgang for alle barn, og for barn med romsk bakgrunn kan denne overgangen bli ekstra stor sidan det er så få romar som går i barnehagen, seier Mikkelsen.
Ein brubyggar mellom elevar og skolen
Bildeordboka kan bidra til at fleire skoleelevar lærer meir om romane og språket deira. Sjølv om læreplanverket seier at alle elevar skal ha kunnskap om nasjonale minoritetar, peikar Hasvoll på at det trengst meir kunnskap i skolen.
– Norske skoleelevar lærer veldig lite om romar, fortel Hasvoll.
– Det er ei viktig anerkjenning for romane at språket deira også blir inkludert. Då kan også dei andre elevane i klassa bli nysgjerrige på romanes, fortel Mikkelsen.
– Erfaringa vår er at barna synest det er veldig gøy om språket deira er representert i skolen eller barnehagen. Barna blir stolte når dei får vise fram språket sitt, fortel Hasvoll.
– Bildeordboka kan vere ein brubyggar og eit konkret verktøy for å lette overgangen til skolen, samtidig som det gir ei viktig kulturell anerkjenning for romane, avsluttar Mikkelsen.
Om romar og romanes
Romane er ein av fem nasjonale minoritetar i Noreg. Dei nasjonale minoritetane har ei lang tilknyting til landet og har bidratt til å forme den nasjonale kulturen. Norske myndigheiter har gjennom Europarådets rammekonvensjon for nasjonale minoritetar forplikta seg til å arbeide for at dei nasjonale minoritetane kan bevare tradisjonen sin, religion, kultur og språk.
Romanes er som nasjonalt minoritetsspråk verna gjennom språklova som tredde i kraft i 2022. Alle offentlege institusjonar, inkludert skolar, er pålagt eit særskilt ansvar for å fremme og bevare det romske språket.
På biletet ser du Balder Hasvoll, rådgivar for Romano kher, Solbjørg Mikkelsen, koordinator for Skolelostenesta, og Line-Marie Holum frå NAFO.
