– Må gjere meir for ungdom i fattige familiar

Rapporten påpeikar at ungdomstida er ei tid der stress i familien og mangel på økonomiske ressursar, kan få negative konsekvensar for psykiske og fysiske helsa til dei unge. 

– Mykje tidlegare forsking og tiltak har fokusert på barn som veks opp i låginntektsfamiliar. Gjennomgangen vår viser at også ungdomstida er ein sårbar periode, seier seniorforskar Christer Hyggen ved NOVA på OsloMet.

– Derfor må politikarane styrkje innsatsen mot denne gruppa. 

Han står bak rapporten saman med Ingar Brattbakk ved AFI og Elling Borgeraas ved SIFO. Den nye rapporten om barnefattigdom har samla og systematisert norsk og internasjonal forsking som er relevant for norske forhold.

Dei har sett på følgja av å vekse opp i ein familie med svak økonomi, og trekkjer spesielt fram ungdom som veks opp i fattige familiar.

Dette kan barnefattigdom føre til

Forskarane peikar på ei rekkje negative konsekvensar av å vekse opp i familiar med svak økonomi:

• Foreldra har avgrensa høve til å investere i ting som er viktig for barns utvikling og sosial deltaking. Det kan vere at dei ikkje har råd til det dei treng av døme bøker, datamaskiner, og deltakaravgift i idrettslag.
• Mange veks opp i ein utrygg bustadsituasjon på leigemarknaden, prega av dårlege buforhold, frykt for utkasting og mykje flytting. Det kan skape stress.
• Låg inntekt kan gjere noko med samspelet i familien. Uføreseieleg inntekt og økonomiske bekymringar påverkar moglegheitene foreldra har til å vere gode foreldre.
• Økonomiske bekymringar kan også føre til at hushald blir splitta og at foreldrekonflikten blir så høg at foreldra skil seg.
• Låg inntekt har ofte ein samanheng med dårleg helse eller andre utfordringar hos foreldra.
  Auka risiko for mobbing og utestenging for barn i låginntektsfamiliar.
• For ungdom i Noreg ser det særleg ut som ei låg hushaldinntekt kan få negative konsekvensar på fleire område. Forskinga viser at ei ungdomstid i låginntektshushald kan verke negativt for helse, både fysisk og psykisk. Det kan få konsekvensar for skulepresentasjonar og kan påverke overgang til arbeid og vaksenroller.

Auka risiko for mobbing og utestenging

Inntekta til familien får ei større rolle når barna blir eldre. Ungdom samanliknar seg gjerne med jamaldra og derfor blir det opplevd om ei større belastning når ein ikkje kan vere med på det dei andre gjer.

Forsking tyder på at å vekse opp i fattige familiar kan ha store konsekvensar for ungdom, mellom anna auka risiko for mobbing og utestenging.

– Det er viktig å setje inn tiltak der ungdommen er. Det må lagast gode og trygge møteplassar i nærmiljøet, seier Hyggen.

Forskinga viser nemleg at nabolag kan påverke konsekvensar – både positivt og negativt.

Førar til auka stress

Det er ein vekst i talet på barn og unge som veks opp i familiar med låginntekt eller vedvarande låginntekt. 10,3 prosent av alle barn tilhøyrde eit hushald med vedvarande låginntekt i 2016, mot 10 prosent året før.

Rapporten peikar på ei rekkje faktorar som kan hjelpe barn i låginntektsfamiliar:

• Forsking tyder på eit behov for auka innsats for å støtte tenåringar som veks opp i fattige familiar. Det finst allereie omfattande politiske tiltak for å førebyggje negative konsekvensar for barn som veks opp i fattige familiar, men det er mindre merksemd og innsats retta mot ungdom.
• Det held ikkje å berre fokusere på barn og unge som veks opp i vedvarande låginntektsfamiliar. Merksemda må også rettast mot barn og unge som veks opp i familiar med ustabil inntekt. Ei ustabil inntekt kan føre til auka bekymring, stress i familien og manglande føreseielegheit. Det kan også få negative konsekvensar for mental helse.
• Familien må stå sentralt i innsatsane for å redusere negative konsekvensar av oppvekst i låginntekt. Dette krev heilskapleg innsats.
• Ungdom bør også få hjelp til sjølv å handtere stress og utfordringar dei opplever når familien slit økonomisk.  

Ulikskapane stig også i Noreg

Kunnskapsoppsummeringa viser også at konsekvensane av å vekse opp i låginntektsfamiliar er mindre alvorlege i Noreg enn andre stader i verda.

– Samanhengen mellom det å vekse opp i låginntektsfamiliar og dårlege levekår, er sterkare i USA og andre land i Europa enn i Noreg, seier Hyggen.

Noreg kjem også betre ut enn dei andre nordiske landa.

– Dette betyr nok at mykje av det som blir gjort i politikken i Noreg på mange måtar fungerer godt. Det betyr også at mykje av det som blir gjort overfor barnefamiliar direkte gjennom skular og helse- og velferdstilbod, allereie har ein positiv effekt.

Kilde

Hyggen, C., Brattbakk, I. & Borgeraas, E. (2018). Muligheter og hindringer for barn i lavinntektsfamilier. En kunnskapsoppsummering. NOVA Rapport 11/18 (fagarkivet.oslomet.no)