Are Magnus Bruaset: – Dette er vår måte å få i gang diskusjonen

I januar 2025 sende Simula, i samarbeid med mellom andre OsloMet, inn eit forslag til Forskningsrådet om å opprette eit KI-senter, AIQAI-senteret, dedikert til å utforske konvergensen mellom kunstig intelligens (KI) og kvantedatamaskinar.

AIQAI-senteret, som tyder "AI for quantum for AI" (linkedin.com) vil basere seg på to prinsipp. 

På den eine sida bruker ein maskinlæring til å lage meir stabile kvantedatamaskinar og dermed auke reknekapasiteten, og på den andre sida bruker ein kvanterekning til å finne kvanteinspirerte algoritmar. Det er metodar og teknikkar som gir fordelar, sjølv når du køyrer dei på klassiske datamaskinar.

No ventar dei i spenning dei neste fire månadane på ei endeleg avgjerd om framlegget blir finansiert eller ikkje.

– Viktig milepæl

Allereie i 2022 gjekk Simula, OsloMet, Sigma2 og SINTEF saman om å lage workshopen "Towards a Norwegian Quantum Computing Strategy (qcnorway.no)", for å få kvanteteknologi på forskings- og innovasjonsagendaen. 

I juni 2023 publiserte dei ein rapport (qcnorway.no) som adresserer relevante avgjerdstakarar med eit oversyn over kvanteteknologi og korleis Noreg ligg etter i kappløpet, basert på diskusjonane i workshopen. Rapporten inneheld også konkrete tilrådingar om prioriteringar Noreg bør ha med i ein eventuell nasjonal kvantestrategi.

– No kjem det endeleg dedikerte pengar på bordet, og politikarane deltar aktivt i diskusjonen om korleis dei bør brukast. Det er ein viktig milepæl.

Han viser til at regjeringa førre haust kom fram til å setje av 70 millionar kroner årleg i statsbudsjettet til forsking på kvanteteknologi.

Klokt å satse på programvareutvikling

Bruaset poengterer at det er gjort såpass mykje maskinvare-utvikling for kvantedatamaskinar at det antakeleg ikkje vil vere lønsamt å putte veldig mykje pengar i den typen aktivitet i Norge. 

Internasjonalt har ein nemleg sett eit stort gap mellom maskinvare, og det som trengst for å ta maskinvara i bruk, nemleg programvare.

– Det er ikkje avklart internasjonalt kven som sit i førarsetet der, og samtidig har Norge ein sterk internasjonal posisjon i forsking på utvikling av klassiske algoritmar og programvare. Det tyder at det vil være eit område som det er klokt å satse pengar på.

Oppfølgingsworkshop i mai 2025

12. og 13. mai 2025 arrangerer Simula, OsloMet og Sigma2 ei oppfølging til QC-workshopen. I år ser dei ikkje berre på kvantedatamaskinar, men inkluderer også sensorar og kommunikasjon.

– Vi går breiare ut, og ser viktigheita av å vere så inkluderande som mogleg for heile kvanteteknologifeltet. Dette er vår måte å få i gang diskusjonen på.

Behovet har vakse raskare enn moglegheitene

Bruaset er sjølv son av to realistar, og såg matematikk og informatikk som eit naturleg utdanningsval.

– Eg hadde eit ønske om å løyse store, kompliserte problem, og har alltid likt å byggje. Å byggje eit stykke programvare som løyser eit konkret problem, å byggje eit samarbeid, å byggje ei forskingsavdeling.

Det er mange grunnar til å bry seg om kvanteteknologi, meiner han.

– Vi lever i ei digital verd. Dei siste åra har vi hatt eit eksplosivt veksande behov for å prosessere store informasjonsmengder, og da treng du regnekraft. Dette behovet for regnekraft har vakse mykje raskare enn det er teknologisk mogleg med klassiske datamaskinar.

Større reknekapasitet – mindre karbonavtrykk

Kvantedatamaskinane er bygd på andre prinsipp enn vanlege datamaskinar, og presenterer dermed ei mogleg løysning på dette problemet.

Samtidig er reknekrafta som vert brukt på datatenester i dag enormt energikrevjande, og gir derfor store karbonavtrykk. Bruaset fortel at det er grunn til å tru at karbonavtrykket i forhold til reknekapasiteten vil bli mindre ved bruk av kvantedatamaskinar.

– Det tyder at ein både får auka kapasiteten for å halde betre tritt med behova, og at ein får gjort det med mindre skade på klima og miljø. Sånn sett verkar det som ei veldig naturleg og viktig utvikling.

Bildet øvst i artikkelen er av Are Magnus Bruaset.